Âyine-i İskender ya da Âyine-i âlem-nümâ (Cihanı Gösteren Ayna)
Bir rivayete göre Belinas, Hermis ve Valines, İskender'in İskenderiye şehrini kurduğu vakit, bir ayna yapmışlar ve yüksekçe bir yere koymuşlardı. Sözde bu aynadan oraya gelmekte olan gemiler daha bir aylık yoldayken görülebilirmiş. Eğer gelen düşman gemisi ise bu aynadan güneş ışığı yansıtılarak daha uzaktayken yakılabilirmiş.
Bir başka rivayete göre de bu ayna İskender tarafından hocası Aristo'ya yaptırılmıştır. Ayrıca bu aynanın bir gece, bekçileri uyurken çalınıp denize atıldığı yine efsaneler arasındadır. Bazı kaynaklarda bu aynanın Hind hükümdarı Kayd tarafından İskender'e hediye edilen dört kıymetli eşyadan biri olduğu söylenir.
Yuvarlak vu düz olduğu konusunda anlaşmazlık bulunan bu aynanın iki tarafı da gösterirmiş. Aynanın arka yüzüne yalancılar baktığı zaman görüntü vermezmiş ve İskender bu sayede kimin yalan söylediğini anlarmış.
Dünyanın yedi harikasından biri sayılan İskenderiye feneri ile bu ayna hakkında uydurulan efsaneler arasında sıkı bir münasebet vardır. Faros adlı bu fener limanı ve şehri aydınlatarak çok uzaklardaki gemilere yol gösterirmiş. Fenerin 13. asırda henüz mevcudiyetini koruduğu iddia edilmektedir. Aynaların eskiden bilinmeyen şeyleri öğrenmek için sihir ve büyücülükte kullanılması, bu fenerin de yapıldığı çağda (M. III. yy.) çok ileri bir teknik eser olarak ortaya çıkışı, hakında birçok efsaneler türemesine neden olmuş olabilir.
Doğu edebiyatlarında Âyine-i İskender sık sık ele alınır. Tasavvufta ise kamil insanın Allah'tan başka şeylerden arınmış olan kalbini ifade eder. Bu kalbde ancak hakikatler akseder.
Birkaç beyit:
Câm la'lindir senin âyine rûy-ı enverin
Adı var câm-ı Cem ü âyine-i İskender'in
Bâki
Bir âyineyle İskender nice benzer sana cânâ
Senin her baktığın mir'ât olur âlemnümâ cânâ
Şeyhülislam Yahya
Kaynak:İskender PALA-Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder